به گزارش دفتر رسانه و ارتباطات نهضت استادی بسیج اصفهان،بدری شاه طالبی در نشست جهاد تبیین با عنوان "تبیین الگوی سوم زن مسلمان در عرصه‌های مختلف" که به همت بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان و همکاری معاونت فرهنگی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری برگزار شد؛ گفت: وقتی قرار است در مورد زن صحبت کنیم از سه گفتمان می‌توانیم نام ببریم؛ این سه گفتمان گفتمان‌های هژمون در جامعه هستند؛ گفتمان‌های دیگری هم وجود داشته که گفتمان‌های غالب جامعه نبودند و بین این سه گفتمان غالب شکل گرفتند اما شکل‌گیری آنها غیر رسمی بوده است. 

گفتمان سنتی بر اصل نابرابری ذاتی زن و مرد محور‌بندی شده

وی افزود: اولین گفتمان مربوط به قبل از دوره پهلوی و دوره قاجار است که بعنوان گفتمان سنتی بوده و بر اصل نابرابری ذاتی زن و مرد محور‌بندی شده یعنی در این گفتمان ما دال مرکزی را نابرابری زن و مرد تلقی می‌کنیم.

دگرگونی‌ها خالق گفتمان‌های زیادی می‌شود

شاه طالبی عنوان کرد: برای سال‌های طولانی این گفتمان سنتی یا هژمون در مباحث سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی نفوذ زیادی داشت و کل جامعه را تحت سیطره قرار داده بود.

وی با بیان این که برای این گفتمان یکسری ویژگی‌هایی قائل هستیم؛ اما قبل از پرداختن به ویژگیها باید به این سوال پاسخ داد که چرا ما در مورد مباحث مرتبط با زنان این همه گفتمان داریم، بیان داشت: علت این است که جامعه هیچ موقع ایستا نیست و پویاست و تحت  مباحث سیاسی و اقتصادی و جامعه شناسی و دگرگونی قرار می‌گیرد و این دگرگونی خالق گفتمان‌های زیادی می‌شود.

نگاه فرودستی به زن از ویژگی گفتمان سنتی است

شاه طالبی افزود:  در گفتمان اول که اسم آن را گفتمان سنتی می‌گذاریم  با یکسری ویژگیهایی برای زن روبرو هستیم اولین مورد نگاه فرودستی به زن است و این نگاه به این دلیل شکل می‌گیرد که برای زن صفات فرو‌دستی در نظر می‌گیرند شاید عبارت ضعیفه از همین جا نشات می‌گیرد مثل این که زن موجودی آسیب‌پذیر است همواره باید زیر چتر حمایت مرد قرار گیرد مرد پاسدار زن است.

وی ادامه داد: چرا این صفات ضعیف بودن به زن داده می‌شود چون در آن دوران آنچه اهمیت دارد قدرت بازو است و باید بپذیریم که زن قدرت بازو مردانه را ندارد از این منظر این صفت نسبت داده می‌شود.

شاه طالبی گفت:  ویژگی دومی که گفتمان سنتی دارد این است که به شدت بر نقش طبیعی مادری تاکید می‌کند همچنین به شدت بر نقش همسری و اطاعت از شوهر و نقش دختری و اطاعت از پدر و بردار تاکید می‌کند.

وی با بیان این که حتی هنوز آسیب‌های گفتمان سنتی وجود دارد؛ ادامه داد: آسیب هایی مثل خشونت و آزارهای فیزیکی که تحت عنوان اپیدمی خاموش در جوامع نامگذاری می‌شود.  

شاه طالبی در خصوص سومین ویژگی گفتمان هژمون عنوان کرد: جامعه دارای نظم سلسله مراتبی است و در این سلسله مراتب کسی که در بالاترین سطح قرار دارد مرد است و قدرت امری پذیرفته شده است و زنان زیر نظر مردان قرار دارند.سپهری که برای زن در این گفتمان در نظر گرفته می‌شود کاملا خصوصی است و زن جایگاهش اندرونی است.

وی ادامه داد: و در این گفتمان حتی تفسیری که از متون دینی می‌شود هم به نفع مردان است در حالی که آن چیزی که در کلام ائمه با آن برخورد می‌کنیم این نیست مثلا امام علی علیه السلام می فرمایند عدل قرار گرفتن هر چیزی سر جای خودش هست.

شاه طالبی عنوان کرد: در این گفتمان زن جواز حضور در حکومت و حکمرانی را ندارد و نسخه ناقص مرد است در بدترین حالت معضل جامعه و در بهترین حالت زن را مکمل مرد قلمداد می‌شود.

گفتمان تجدد

این استاد دانشگاه بیان کرد: این گفتمان مسلط برای زمان طولانی در جامعه ایرانی وجود داشته تا جریان مدرنیته و حکومت پهلوی که روی کار می‌آید؛ این گفتمان تغییر می‌کند و گفتمان جدیدی بنام گفتمان تجدد شکل می‌گیرد اگر چه به مفهوم واقعی متجددانه نبود این گفتمان متجدانه برعکس گفتمان قبلی دال مرکزی آن برابری ذاتی زن و مرد است.

وی عنوان کرد: در این رهیافت جدید ویژگی‌هایی می‌بینیم که در تضاد با ویژگی‌های گفتمان اول است مثلا در این گفتمان قانون گرایی در جامعه رواج پیدا می‌کند، برحضور اجتماعی زن در عرصه تاکید و سپهر اجتماعی زن دیده می‌شود؛ مشارکت سیاسی زنان پذیرفته و عنصر موثر در توسعه قلمداد می‌شود و این به این دلیل است که جامعه دارد وارد دنیای صنعتی می‌شود؛ دنیای صنعتی می‌طلبد که زن پا به پای مرد وارد حوزه تولید شود و مشارکت اقتصادی داشته باشد که البته بحث صنعتی شدن روی دیدگاه‌های مرتبط با زنان هم تاثیر می‌گذارد. 

این استاد دانشگاه بیان کرد: آنچه حکومت پهلوی انجام می‌دهد این است که از عرب به دگر بیرون و از زن مسلمان بعنوان دگر خودی تعریف می‌کند یعنی می‌خواهد ویژگی‌هایی که در گفتمان سنتی هست را از مبحث زنان حذف و ویژگی‌های مدنظر خودش را جایگزین کند.

وی با بیان این که همچنین در دوره پهلوی دگرگونی در نظام آموزشی و ورود زنان به مدارس و آموزش عالی را داریم؛ تصریح کرد: اما مدارسی که زیر نظر روحانیون بودند در دوره پهلوی این کنترل از روحانیت گرفته می‌شود و همچنین مسئله آزادی زن مطرح می‌شود اما این در قالب کشف حجاب است؛ و دیگر این که زنان حق رای پیدا می کنند یکسری از تغییرات را زنان همپای جوامع دیگر تجربه می‌کنند. 

این استاد دانشگاه با طرح این پرسش که اما اشکال این گفتمان چیست؛ اظهار کرد: این که زن حضور پیدا کند مشارکت سیاسی و حق رای و عنصر موثر در توسعه باشد هیچ کدام دیدگاه بدی نیست؛ اما چرا گفتمان تجددگرایانه در دوره پهلوی اول و هم در دوره پهلوی دوم را اشکال وارد می‌کنیم یکی از مهمترین این اشکال برمی‌گردد به این که در این گفتمان مفهوم جنس و جنسیت از همدیگر متمایز هستند.

وی توضیح داد: عبارت جنس به مونث و مذکر بودن و وقتی از عبارت جنسیت صحبت می‌کنیم مفهوم زنانگی و مردانی را مدنظر داریم در دوره پهلوی به جای این که برجنسیت زنانگی و مردانگی تاکید شود برجنس توجه می‌شود.

شاه طالبی با اشاره به ویژگی‌های جنس عنوان کرد:  وقتی می‌‌گوییم جنس یعنی تمرکز بر بدن است که به کانون سیاست ایران وارد می‌شود و بدن زنانه ای که در اندرونی قرار داشت این بار در سپهر اجتماعی نمایان می گردد.

وی گفت: بنابراین در دوره پهلوی اگر چه که توجه به زن را داریم اما این توجه در قالب توجه به جنس زن و مرد است به جای این که در قالب توجه به جنسیت باشد. 

شاه طالبی گفت: مسئله دیگر در دوره پهلوی  استفاده‌ای که از دین در گفتمان زن می‌شود محل اشکال است به این مفهوم که دین راجع به تفاوت صحبت می‌کند در قرآن تفاوت را داریم اما هیچگاه راجع به نابرابری صحبت نمی‌کند اصلا نابرابری در دین پذیرفته شد نیست اما در این دوران تفاوت به مفهوم نابرابری دیده می‌شود و حتی در این دوران دین با نگاه  مردانه تفسیر می‌شود و برابری حقوق بی معناست و این گفتمان به ظاهر متجددانه تا زمان انقلاب ادامه پیدا می‌کند.

گفتمان سوم دال مرکزی بر وجه انقلابی زن و مسئولیت انقلابی زن

 وی ادامه داد: با انقلاب اسلامی یک گفتمان جدید شکل می‌گیرد؛ گفتمان اول دال مرکزی بر نابرابری و  گفتمان دوم دال مرکزی بر برابری؛ اما گفتمان سوم دال مرکزی بر وجه انقلابی زن و مسئولیت انقلابی زن تاکید ویژه‌ای می شود  و می بینیم که نقش زنان در جنگ کمتر از نقش مردان نبود. این روند و نگاه به زن سالها ادامه داشت.

شاه طالبی اظهار کرد: اما در عرصه زنان و بخصوص در عرصه دین چیزی که اتفاق افتاد بر عنصر تاریخی بودن و عصری بودن دین تاکید شد، که در سایه جهانی شدن اتفاق افتاد. 

وی افزود: مسئله دیگر که اتفاق افتاد این که  نقش فقه در مطلعات دینی به شدت دچار تغییر و تحول شد  و حتی نقد دین پیش شرط هر نقدی قرار داده شده و این چریان خواست که بسیاری از مسائلی که برای زن پیش میاد را  به دین نسبت بدهد.

شاه طالبی بیان کرد: در حالی که این نگاه که بعد از انقلاب به زن داریم و گفتمان سوم کاملا نگاه انسان مدارانه به زن دارد اما مشکلی که اکنون و اینجا وجود دارد این است که این گفتمان نتواند به سان گفتمانهای قبلی نظم جدیدی برای خودش پیدا نماید و این گفتمان نوگرای دینی یک بدیلی شد برای جدال گفتمان سنتی و گفتمان متجددانه. در حالی که  ما در آموزه های اصیل قرآن برابری در اصل آفرینش را داریم زن و مرد در امور اخروی و مسئولیتهای دینی و سواد و عقاب برابرند و اگر  نابربرای هم هست به زعم برخی صاحب نظران دلالت تاریخی دارد ولا غیر.

وی ادامه داد:  گفتمانهای جدید گامهایی به جلو داشته اما جای کار دارد و اگر نتوانیم به شدت تحت تاثیر الگوهای فرهگی قرار می گیریم که به جامعه دیکته می شود و نسل جوان که تشنه یادگیری و تشنه این است که با مباحث روز خودش را همراستا  کند به دنبال یک راه مفر می گردد و این را در آموزه های فرهنگی و رادیوها و فرهنگ بیگانه جستجو می کند و آنها هستند که برای جامعه خوراک فراهم می کنند این هست که امروز یک الگوی جدیدی از زن شکل می گیرد و تاکید می شود بعنوان الگوی سوم الگویی که تاریخ ساز و تمدن ساز و توحید محور است.

برای حرکت در مسیر الگوی سوم زن نیازمند اصلاح الگوهای فرهنگی خودمان هستیم

وی درادامه با اشاره به این که اما سوالی که مطرح می شود این ست که اگر روی الگوی سوم زن تاکید می‌کنیم اما مشکلات وجود دارد این مشکلات کجاست، گفت: به نظر می رسد که نیازمند این هستیم که ما الگوهای فرهنگی خودمان را اصلاح کنیم.

برای حرکت در مسیر الگوی سوم زن نیازمند نیازمند اصلاح در تکریم زنان هستیم

وی افزود: مسئله دیگری که ما در جامعه نیازمند اصلاح هستیم افراط در تکریم زنان است یک جایی راجع به این صحبت می کنیم که زنان باید تکریم شوند و یک جایی می گویم از افراط در تکریم باید جلوگیری شود؛ کجا؟ جایی که تصویر احساسی از زن ارائه شود.

برای حرکت در مسیر الگوی سوم زن نیازمند اصلاح نگاه خودمان در بحث تداخل نقش زنان؛ نگاخ مردسلارانه و تاریخ نگاری زنان هستیم

شاه طالبی ادامه داد: مسئله دیگری که نیاز است اصلاح شود این که زن اگر در کنار نقش مادری نقش دیگری هم داشته باشد تداخل نقش پیدا می کند اما این را واقفیم که اگر زن در زندگی برنامه ریزی خوب داشته باشد نه تنها تداخل نقش ندارد بلکه نقشهای خودش را خیلی خوب می تواند ایفا کند به دلیل ویژگیهایی که دارد. همچنین مسئله دیگر که نیازمند اصلاح هست غلبه نگاه مردسالارانه است؛ مسئله دیگر اصلاح تاریخ نگاری زنان است.

انتهای پیام/