به گزارش دفتر رسانه و ارتباطات نهضت استادی بسیج اصفهان، حجت الاسلام والمسلمین محمد قطبی مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق در وبینار «ابعاد فرهنگی قیام عاشورا» که به همت بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی واحد نایین با همکاری سازمان بسیج اساتید استان برگزار شد، حجت الاسلام قطبی به تشریح ابعاد فرهنگی قیام عاشورا در بُعد مَناسک با دو رکن اصلی «عزاداری و زیارت» پرداخت و با بیان این که عاشورا و این واقعه بزرگ تاریخی در همه اضلاع زندگی ما اثر گذاشته و وارد شده و اتفاقات بزرگی را رقم زده است، گفت: فرهنگ زنده شهادت‌طلبی فقط و فقط مرهون عاشوراست.

ابعاد فرهنگی واقعه عاشورا ابعادی از جنس باور و اعتقاد، اندیشه و تفکر دارد

حجت الاسلام قطبی، اظهار کرد: در خصوص ابعاد فرهنگی واقعه عاشورا از زوایای مختلفی می‌شود به این موضوع پرداخت؛ گاهی ممکن است از جنس باور و اعتقاد وارد قضیه عاشورا شویم که یک دامنه اختصاصی در حوزه باور پیدا می‌کند و مباحث بسیار زیادی را می‌شود مطرح کرد. گاهی ممکن است از زاویه اندیشه و تفکر به موضوع عاشورا بپردازیم واقعه عظیمی که در سال 61 هجری در کربلای معلی اتفاق افتاد.

وی ادامه داد: من اجازه می‌خواهم که این دو تا را وانهم و وارد یک بعد دیگری بشوم که بیشتر در متن زندگی ما عیان هست و ارتباط نزدیکتری با آن داریم البته این به این معنا نیست که دو بعد باور و اندیشه در متن زندگی ما وجود نداشته باشد و زندگی ما خالی از آن باشد ولی بعد سومی که می‌خواهم اشاره کنم بیشتر در متن زندگی ما روئت‌پذیر است و حس می‌کنیم با آن ارتباط بیشتری داریم که لابه لای آن به بحثهای اندیشه و باور هم اشاره می‌شود. 

بعد سوم ابعاد فرهنگی واقعه عاشورا بعد مناسک است

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، با اشاره به این که بعد سوم که بعد مناسک است که با زاویه دید مناسک به واقعه عاشورا و ارتباط بین مناسک و فرهنگ یعنی ابعاد فرهنگی بعد مناسکی واقعه عاشورا را اشاره می‌کنیم که مناسک یک دامنه بسیار بزرگ و سیعی دارد، گفت: دو رکن اصلی را اشاره می‌کنیم بقیه ارکان تابع این دو رکن است یعنی اگر نسبت بین این دو رکن مناسک مرتبط با واقعه عاشورا را با فرهنگ بتوانیم واکاوی و به آن بپردازیم تقریبا بقیه ابعاد یا بقیه مصادیق را هم مدنظر داشته‌ایم و ذیل این دو رکن اصلی می‌شود آنها را قرار داد.   

دو رکن اصلی در بعد مناسک «عزاداری و زیارت» است

وی ادامه داد: یکی رکن عزاداری است که پیداترین و بزرگترین بعد مناسکی قیام عاشورا در جهان امروز ما در زیست بوم فرهنگ که در آن زندگی می‌کنیم و رکن دوم زیارت است، این دو را در کنار هم قرار دهیم ارکان اصلی مناسک را به آن پرداخته‌ایم یعنی هسته مرکزی که به آن می‌پردازیم این است که مناسک مرتبط با واقعه عاشورا چه تاثیرهای فرهنگی یا ابعاد و اضلاع فرهنگی در متن زندگی ما و جامعه امروز دارد و چه نقشی در حوزه فرهنگ ایفا می‌کند.

مناسک با دو رکن عزاداری و زیارت چه نسبتی با فرهنگ دارد

حجت الاسلام قطبی، اظهار کرد: بعضی مثال‌ها از جنس عزاداری و فرهنگ و بعضی مثال‌ها را از حوزه زیارت و فرهنگ است، مناسک با دو رکن عزاداری و زیارت چه نسبتی با فرهنگ دارد چه ابعاد فرهنگی در متن آن یا در حاشیه آن وجود دارد.  

عزاداری و زیارت فی نفسه خودشان کار فرهنگی محسوب می‌شود

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، عنوان کرد: اول این که عزاداری و زیارت فی نفسه خودشان کار فرهنگی محسوب می‌شود، یعنی وقتی دور هم جمع می‌شویم مصیبت می‌خوانیم متذکر می‌شویم واقعه عاشورا و در قالب‌های مختلفی مثل روضه‌خوانی، سینه‌زنی و دسته‌جات و نمونه‌های متعددی که وجود دارد عزاداری می‌کنیم برای ساحت قدسی حضرات معصوم بوِیژه حضرت سیدالشهدا علیه السلام و شهدای کربلا خود این فی‌نفسه یک کار فرهنگی است.

وی ادامه داد: یعنی به موازات این که عزاداری در جامعه وسعت پیدا کرده و مقیاس‌پذیر و بزرگ شده و همه‌جاگیر و همه‌گیر و فراگیر شده این یعنی یک کار فرهنگی گسترده در سطح عالم که از نظر عدد و رقم هم خیلی راحت می‌توان پیدا کرد که امروزه عزاداری چه ابعاد وسیعی پیدا کرده، ما در فقط حدود 10 روز در کربلای معلی بین نجف و کربلا بزرگترین سفره اطعام عزاداری را داریم حدود 86 کیلومتر که در عادت واره‌ها بیشتر به آن خواهیم پرداخت، یعنی یک منظومه بسیار بزرگ جمعیتی را پوشش می‌دهد نزدیک 20 تا 30 ملیون نفر.

توسعه عزاداری و زیارت به مفهوم توسعه کار فرهنگی است

حجت الاسلام قطبی، افزود: در طول سال زیارت کربلا، انجمن‌های بزرگ، زیارت و عزداری در عاشورا که ابعاد وسیع در اقصی نقاط عالم پیدا کرده است، این عزاداری فی‌نفسه کار فرهنگی است چون در متن آن توجه و توسل به امام علیه السلام و اجتماع مردم و متدین را در کنار هم در یک مکان فرهنگی و مقدس دارد اینها یعنی اضلاع فرهنگی، پس در گام اول می‌گوییم عزاداری و زیارت فی‌نفسه یک کار فرهنگی است و هر چه توسعه پیدا کند یعنی کار فرهنگی توسعه پیدا کرده است.

اعداد و ارقام زائران در ایران قابل توجه است

وی گفت: البته می‌توان وارد عدد رقم زیارت فقط در جمهوری اسلامی فقط در مشهد مقدس سالانه بالغ بر 30 میلیون نفر زائر داریم در قم سالانه بالغ بر 16 ملیون نفر و در  شاهچراغ شیراز سالانه بالغ بر 6.5 ملیون نفر زائر داریم، غیر از این یکی دوسال قصه کرونا که محدودیت‌ها و محرومیت‌ها وجود داشت. 

در سایه عزاداری و مناسک کارهای دیگر فرهنگی شکل می‌گیرد

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، در ادامه با بیان این فی نفسه مناسک خود یک کار فرهنگی است، افزود»: اما این تمام ماجرا نیست در سایه عزاداری و مناسک کارهای دیگر فرهنگی هم دارد شکل می‌گیرد، بعنوان مثال این که ما در مدل‌های عزاداری به این سمت رفتیم که در کنار عزاداری منبر داشته باشم و کسی سخنرانی کند این یک فعال فرهنگی قرین عزاداری است خود منبر عزاداری نیست گرچه مصیبت آخرش ممکن است بخشی از عزاداری محسوب شود، اما اینکه معارف، اخلاق، تفسیر و روایات و سیره معصومین و حتی ابعاد اجتماعی و سبک زندگی و مسائل مختلف معارفی گفته می‌شود این یک جنس فرهنگ متصل به عزاداری است.

 حجت الاسلام قطبی، افزود: یا این که مُصِر هستیم عزاداری را ابتدای به نماز جماعت یا انتهای به نماز جماعت قرار دهیم نماز جماعت فی‌نفسه عزاداری و مناسک عاشورایی نیست اما عزاداری و مناسک عاشورایی چون قرین با نماز جماعت و نماز در مسجد می‌شود تاثیر بسیار بالایی در فرهنگ دارد و اینها تاثیر و تاثر دو طرفه دارد یعنی نماز تاثیر در عزاداری و عزاداری تاثیر در نماز همینطور در کنار عزاداری تلاوت قرآن داریم و مثال‌های فراوان دیگر که وجود دارد. 

مناسک و عزاداری پیشران و مقوم یکسری فعالیت‌های دیگر فرهنگی می‌شود

وی با بیان این که در گام اول عزاداری فی‌نفسه فرهنگی است، مقرون و قرین با این مناسک و عزاداری کارهای فرهنگی دیگری شکل می‌گیرد، عنوان کرد: در گام سوم می‌گوییم مناسک در جامعه امروز ما و نه فقط ایران در یک بعد فراتر از یک کشور پیشران و مقوم یکسری فعالیت‌های دیگر فرهنگی هم می‌شود.

حجت الاسلام قطبی، گفت: دو سه مثال می‌زنیم که نشان می‌دهد که در متن زندگی وجود دارد ولی چون دسته‌بندی نکردیم به آن توجه نکردیم خیلی پررنگ دیده نشده و الا واقعیت این است که عزاداری و واقعه عاشورا دارد در متن زندگی ما دارد این گونه تاثیر می‌گذارد، یعنی یک کار فرهنگی باضافه این که دارد رونق می‌دهد به کارهای فرهنگی همجوار خودش یعنی نماز و تلاوت و منبر و سخنرانی که بدنیست در همین دومی که قرین است یک تاکید دیگری بکنم که ما تقریبا معارف دینی‌مان را بوِیژه در ادوار گذشته که رسانه‌ها کمتر وجود داشت سینه‌به سینه و نسل به نسل منتقل کردیم و صنایع مکتوب و رسانه‌ای یا وجود نداشت یا کمتر در دسترس بود بیشتر با مدل شفاهی معارف اسلامی را نسل‌به نسل منتقل کردیم.   

ظرفیت عمده منبرهای ما متکی بر میدان بزرگی بنام عزاداری است که ریشه و بنیان آن واقعه عاشورا است

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، بیان کرد: این انتشار و انتقال معارف از یکی نسلی‌به‌نسلی دیگر متکی برمنبر است و اغلب میدان‌های انتقال معارف در حاشیه عزاداری‌ها شکل گرفته و اگر عزاداری را حذف کنیم از فرهنگ تشیع این فرصت انتقال معارف تقریبا بکلی از دست خواهد رفت. ظرفیت عمده منبرهای ما متکی بر میدان بزرگی بنام عزاداری است که ریشه و بنیان آن واقعه عاشورا است.

عزاداری و مناسک پیشران فعالیت‌هایی مانند خیرات و صدقات است

حجت الاسلام قطبی، گفت: گام سوم را وارد شدیم که عزاداری و مناسک پیشران فعالیت‌های دیگر فرهنگی می‌شود نه این که در حاشیه یا متن آن باشد، پیشران است.از جمله خیرات و صدقات است الان در کشور ما خیریه‌های بسیار زیادی وجود دارد که در حوزه‌های درمان، معیشت، رفاه وسلامت و امثال اینها خدمات اجتماعی انجام می‌دهند.

 مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، خاطرنشان کرد کرد: خیریه ذاتاً از جنس عزاداری و واقعه عاشورا نیست اما  ما این را خبر داریم و می‌بینیم و برای ما مشهود و عیان است که توسعه این جنس فعالیت‌ها در جامعه به شدت تاثیر گرفته از انجمن‌های بزرگی مثل عاشورا و عزاداری است یعنی خیریه‌هایی که متصل به هیئت و متصل به یک انجمن با عمق فعالیت‌های مناسک و عزاداری هستند خیریه‌ها وسعت بیشتری گرفته و تاثیر بالاتری در جامعه گذاشته.

حجت الاسلام قطبی، گفت: حتی از نظر عددی سال‌ها مسئولیت که بودم مخصوصا در اصفهان با تمام خیریه‌ها در ارتباط بودم و از نظر عدد و رقم هم کاملا مشهود است که خیریه‌های هیئتی خیریه‌های موفق‌تری هستند و بیشتر توسعه پیدا می‌کند این نشان می‌دهد که عزاداری یک پیشران و مقوم و موضوع تاثیرگذار است در یک موضوعاتی که فاصله دارد با خودش.

عزاداری و مناسک پیشران مقوله وقف است

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، افزود: باز وقف یک مقوله دیگری است که اساساً فاصله دارد با واقعه عاشورا  و مناسک ولی کاملا مشهود است که قصه عزاداری و بویژه زیارت تاثیر بسیار جدی در مقوله وقف دارد یعنی پیشران وقف است الان غالب وقف‌هایی که داریم وقف سیدالشهدا علیه السلام است. یا سرزمین‌هایی که در اطراف حرم حضرت معصومه (س) وقف است وقف زیارت و امام علیه السلام است.

وی تصریح کرد: تقریبا نیمی از سرزمین کربلا وقف امام حسین علیه السلام است بخش‌های بسیار وسیعی در مشهد الرضا وقف امام رضا علیه السلام است حتی بعضی امامزاده‌های ناشناس امامزاده‌هایی که خیلی هم بقعه بزرگی ندارند و تردد زائر زیادی هم ندارند ولی موقوفات زیادی دارند اینها یعنی قصه زیارت، مناسک و عزاداری که یک رکن و یک بعد از واقعه عاشورا است چقدر تاثیر گذاشته و مقوم یک مقوله‌های بیرونی مثل وقف شده است.

حجت الاسلام قطبی، گفت: بعضی وقف‌های بسیار بزرگ که در استان ما یا در سطج کشور از قدیم الایام وقف شده بعضی اینها بیش از 400 تا 500 سال است که دارد ثمر می‌دهد و یک هیئت بزرگ، انجمن بزرگ یا یک خیریه بزرگ را این موقوفات پشتیبانی می‌کند این از مقوله‌هایی است که مناسک پیشران آن است یعنی تاثیر گذاشته در حوزه وقف، خیرات و صدقات.

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، بیان کرد: همینطور مسجد سازی اصالتا مسجد مقوله‌ای نیست که بصورت سیستمی مرتبط باشد با واقعه عاشورا اما جریان مناسکی که از واقعه عاشورا قوت و نیرو می‌گیرد تاثیر می‌گذارد در مسجد‌سازی و خیلی از مساجد ما را  بر پایه فرهنگ عزاداری توسعه پیدا کرده، حتی بعضی از مساجد را بانیان و خیرین توسعه می‌دهند به خاطر این که در ایام محرم جمعیت بیشتری بیایند یا شب‌های قدر که دوباره شبهای قدر هم یک جنس آمیخته از مباحث اعتقادی و تعزیتی دارد و عزاداری و مناسک که مناسک پررنگ خودش را نشان می‌دهد و تاثیر گذاشته در توسعه مسجد و مسجد سازی و فرهنگ مسجد.

وی ادامه داد: پس حالت اول مناسک و زیارت و عزاداری فی نفسه فرهنگی است با وسعت بسیار زیادی که در جامعه ما دارد، قرین با فعالیت‌های فرهنگی یعنی در حاشیه نزدیک و متصل به خود فعالیت‌های زیادی را رقم می‌زند، و یکسری فعالیت‌های دورتر را هم پیشرانی می‌کند و مقوم آنهاست و  آنها را تقویت می‌کند.

تاثیر مناسک واقعه عاشورا در ترویج ارزش‌ها و مفاهیم فرهنگی است 

 حجت الاسلام قطبی، گفت: حالت چهارم تاثیر مناسک واقعه عاشورا در فرهنگ را می‌توانم در ترویج ارزش‌های و مفاهیم فرهنگی  بدانم فارغ از وقف و امکان و  بعضی جنس‌های فرهنگی مثل نماز  تلاوت و اینها، ذیل مناسک عاشورایی در جامعه ما رواج پیدا کرده است.

فرهنگ ایثار در جامعه ما با پشتوانه مناسک عاشورایی اتفاق افتاده

وی با بیان این که چند مورد اشاره می‌شود و می‌توانید فهرست بلند بالایی را به دست آوردید، اظهار کرد: اینها ترویجش در جامعه ما با پشتوانه مناسک عاشورایی انفاق افتاده مثل فرهنگ ایثار  که یک مفهوم بسیار بلند دینی و ایمانی است اگر منها کنید واقعه عاشورا را از جریان و تاریخ تشییع بعد ببینید چقدر ایثار در جامعه ما می‌توانست توسعه پیدا کند و دیده شود و در متن زندگی ما فراوانی پیدا کند البته چون مقوله دینی و ایمانیست توسعه پیدا می‌کرد ولی این که به این حد مقوله ایثار در جامعه ما دیده می‌شود و وسعت دارد و توسعه پیدا کرده مرهون وقایع و مناسک عاشورایی است.

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، افزود: همینطور مفهوم و ارزش خدمت کردن به دیگران را که بعضی در نذورات و خیرات و صدقات تجلی پیدا می‌کند و برخی در سیره های اجتماعی مردم اینها قطعا مناسک عاشورایی دامن زده و توسعه پیدا کرد، همینطور مفهوم خیرات، مفهوم و ارزش انصاف، ولایت‌مداری، رشادت و مواردی دیگر اینها نیرو گرفته و قوت گرفته از مناسک عاشورایی است.

وی با بیان این که یکسری مفاهیم و ارزش‌های بلند فرهنگی را در جامعه توسعه می‌دهد و خیلی از اینها مرهون مناسک عاشورایی است، گفت: البته تاکید می‌کنم اینها چون مقوله دینی است به خودی خود اصالت دارد مستقیما برخاسته از واقعه عاشورا نیست ولی اینجا تاثیر مناسک عاشورا را داریم در دامن زدن و توسعه اثر بخشی و تحکیم و تثبیت بعضی از این ارزش‌ها که واقعا بی‌نظیر است.

نسبت مناسک و عزاداری با بعضی موضوعات مختلف اجتماعی چگونه است

  مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، بیان کرد: یک زاویه دیگر می‌خواهیم اشاره کنم که واقعه عاشورا با یک مدل دیگری هم بر متن جامعه ما تاثیر گذاشته، حالا اینجا از نسبت بین مناسک عاشورایی و فرهنگ یاد گردیم در ادامه به شکل دیگری هم وارد بحث شوم  و عزاداری را با بعضی موضوعات مختلف اجتماعی بسنجیم نسبت آن را ببینیم چقدر تاثیر گذاشته.

تاثیر عزداری و زیارت در گردشگری بعنوان یک مقوله فرهنگی چگونه است

حجت الاسلام قطبی، گفت: عزداری و زیارت تاثیرش در گردشگری، گردشگری یک مقوله فرهنگی است در دنیا هم شهرت دارد و مقوله بسیار مهمی است هم به لحاظ گردش مالی، رفت و آمدها جابجایی‌ها و آن چه بعنوان مسافرت و گردش و گردشگری  اتفاق می‌افتد چه داخل کشور و چه گردشگران خارجی و چه گردشگران ایرانی که به خارج از کشور سفر می‌کنند.

وی افزود: یعنی یک منظومه گردشگری در داخل کشور داریم، یک منظومه جذب گردشگر خارجی، و یک مقوله گردشگری جهانی توسط ایرانیان در هر سه حالت زیارت و عزاداری تاثیر جدی در حوزه گردشگری دارد.

گردشگران شهرهای مذهبی سه برابر شهرهای سیاحتی هستند

  مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، تصریح کرد: آمارها هم نشان می‌دهد، مثلا سالانه چند هزار گردشگر خارجی داریم چه تعداد مشرف می‌شوند مشهد و قم و چه تعداد مثلا شهر بزرگ میراثی زیبایی مثل اصفهان، آمار نشان می‌دهد گردشگران خارجی که از اصفهان بازدید می‌کنند پیش از قصه کرونا میانگین 380 هزار گردشگر خارجی و داخلی سه میلیون است. این را در قم و مشهد ببینید دو الی سه برابر این مستقیم است و تعدادی غیر مستقیم یعنی گردشگرانی که هر دو را بازدید کرده‌اند اینها را هم اگر جدا کنیم گردشگران مذهبی سه برابر گردشگران سیاحتی هستند. البته گردشگر سیاحتی هم باید توسعه پیدا کند ولی واقع و مناسک عاشورایی در حوزه گردشگری دارد رقم می‌زند بدون این که زحمتی انجام دهیم، چرخه بزرگی را در جامعه به وجود می‌آورد به صورت خود بنیان و درون خیر، تاب‌آور این کار را انجام می‌دهد و لازم نیست خیلی شتاب دهیم به آن.  

 تاثیر عزاداری و مناسک بر حوزه مد و لباس و نساجی چشم‌گیر است   

وی افزود: حوزه دیگری که تاثیر گرفته حوزه مد لباس و نساجی است هر ایرانی یک لباس مشکی دارد باضافه لباس‌هایی که در طول دهه محرم استفاده می‌کند یا در صنعت نساجی و کتیببه‌ها و پرچم‌ها و پارچه‌ها که استفاده می‌‌شود یک صنعت بزرگ نساجی است یک بخش عمده‌ای از گردش کار نساجی در حوزه عزاداری و زیارت است که عدد و رقمها را باید پیدا کرد ولی بسیار بزرگ است و تاثیر چشم‌گیر است.

تاثیر عزاداری و مناسک بر حوزه عمران و سازندگی

حجت الاسلام قطبی، گفت: وارد حوزه عمران و سازندگی شویم چه حجمی از عمارت‌های ما نیرو گرفته یا مرتبط با مناسک عاشورایی است مثل مساجد، امامزاده‌ها و موقوفات و امثال اینها ابعاد کمی نیست که ضریب تاثیر جدی دارد.

وی بیان کرد: بعضی مقوله‌های هنری در تاریخ تشییع اگر امامزاده‌ها و عمارت‌های مذهبی نبود این مقوله‌ها کلا از دست رفته بود و نابود شده بود مثل قلم زنی برجسته، معرق کاری، منبت و کاشیک‌اری و آیینه‌کاری پنج عرصه هنرهای ارزشمندی است که بسیاری از اینها اصالتش ایرانی است اگر چه در دنیا دارد استفاده می‌شود اینها قوامش و پایداریش و ماندگاریش صرفا بخاطر امامزاده‌ها و مساجد است.

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، عنوان کرد: یعنی اگر این همه ضریح‌سازی، کاشی‌کاری و آیینه‌کاری نبود الان کاشی هفت رنگ، معرق وجود نداشت و منبت‌کاری امروزه با این وسعت که در جامعه و دوباره یک رشدی هم پیدا کرده وجود نداشت.

وی ادامه داد: و مثلا در اصفهان 293 رشته صنایع دستی داریم خیلی از اینها هنر سوخته است یعنی حتی یک نفر هم نمی‌توانیم پیدا کنیم که هنرمند رشته باشد و بعضی مثلا یک نفر هستند ولی در حوزه کاشی‌کاری می‌بینیم که ظرفیت بزرگی در دنیا وجود دارد که فقط و فقط و بر اساس عمارات و ساختمان‌های مذهبی که نیرو گرفته و قوت یافته از مناسک عاشورایی است یعنی زیارت اصلا اساس آن عاشورایی است و اگر نبود؛ این هنرها نابود شده و یا در حاشیه بود.

تاثیر مناسک و عزاداری بر تغذیه و خوراکی‌ها تا تزیینات و تبلیغات محیط

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، بیان کرد: در حوزه   تغذیه و خوراکی که آیین‌های عاشورایی چه عزاداری‌های عاشورا و محرم و پذیرایی‌ها و زیارت به شدت تاثیر دارد. همچنین در حوزه تزیینات و تبلیغات محیط از کتیبه‌نگاری تا سیستم‌های سیاه پوش کردن شهرها تاثیر بسیار بالایی دارد یعنی بخشی ار نگاره‌های محیطی و جریان شهرسازی و هنر محیطی ما برگرفته از مناسک عاشورایی است.

هنر و رسانه ما به شدت قوت یافته از مناسک عاشورایی است

وی افزود: در حوزه هنر و رسانه هم باز همینطور که امروزه فیلم‌ها و انیمیشن‌های عاشورایی، هنرهای تجسمی که به بشدت از قدیم و دیرباز مرسوم بوده  و بعضی هنرهای دستی؛ هنر و رسانه ما هم به شدت قوت یافته از مناسک عاشورایی است،  عاشورا در همه ابعاد و اضلاع زندگی ما ورود کرده و تاثیر بسیار عمیقی گذاشته اگر کمی بادقت نگاه کنیم می‌بینیم که همه زندگی ما عاشورایی است. بسیار است ریز رفتارهایی در حوزه سبک زندگی ما که جنس عاشورایی دارد.

پنجمین مورد؛ عاشورا، عزاداری، مناسک و عادت واره‌های اجتماعی ما است

حجت الاسلام قطبی، گفت: مورد دیگر عاشورا، عزاداری، مناسک و عادت واره‌های اجتماعی ما است، بویژه ما ایرانی‌ها به عادت واره‌های اجتماعی فوق العاده اهمیت می‌دهیم و خیلی آیین و خیلی آداب و رسوم داریم.

در حوزه ثبت آثار ناملموس خیلی عقب هستیم/ انشاالله در این دولت ثبت عادت واره‌ها وسعت و سرعت بگیرد

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق،  ادامه داد: و متاسفانه در حوزه ثبت آثار ناملموس خیلی عقب هستیم و فاصله داریم همین چند روز پیش با چندتا از بزرگواران شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث بود گفتم حداقل حالا که می‌خواهید بیشتر تلاش کنید در این دولت انشاالله وسعت بگیرد کار و سرعت بگیرد خیلی از اینها دارد از دست می‌رود و ثبت نمی‌شود و بعضی هم کشورهای دیگر می‌آیند و ثبت می‌کنند حیف است که میراث‌مان را از دست بدهیم. با وجود این که 2006 دبیرخانه میراث ناملموس آی سی سی ان (ICCN) یک دوره حدود دو سال در 2006 اصفهان بود ولی از این ظرفیت استفاده نکردیم بعد یک دوره کوتاهی 2017 در مشهد بود که باز هم استفاده نکردیم.

در عادت واره‌ها به شدت از عاشورا تاثیر گرفته‌ایم/حدود 43 نوع سفره در ایران داریم

وی با اشاره به این که در عادت واره‌ها به شدت ما تاثیر گرفته‌ایم از عاشورا که دو سه مورد را اشاره می‌کنم، اظهار ت کرد: ما ایرانی‌ها  به سفره خیلی اعتقاد داریم، حدود 43 نوع سفره ما در ایران داریم حتی سفره حضرت داود و سفره حضرت ابراهیم، سفره‌هایی که شاید خیلی‌ها نشنیده باشند وجود دارد در بعضی مناطق و برای آن آیین و رسوم داریم.

ربط مستقیم و عمیقی بین عادت واره‌ها با مناسک عاشورایی است

حجت الاسلام قطبی، گفت: نزدیک‌ترین سفره‌ای که الان می‌شناسیم و  نسبت دارد با عزاداری سفره حضرت رقیه سلام الله علیهاست. سفره‌مان را که بنیان قدیمی‌تری دارد پیش از اسلام ایرانی‌ها سفره‌داری می‌کردند مثلا سفره هفت سین  قبل از اسلام بوده در آداب و رسوم و عادت واره‌های اجتماعی بوده ولی این را می‌آوریم و امتداد می‌دهیم پای قصه عاشورا و ربط مستقیم و عمیقی می‌دهیم بین آن عادت واره‌ها و  مثلا یک موضوعی که مرتبط با ساحت قدسی امام حسین و اهل بیت علیه السلام است، سفره های متعددی امروزه داریم.

شب نشینی‌ها را هم گره‌زده‌ایم به امام حسین علیه السلام

وی افزود: یا میهمانی‌ها مثلا در فرهنگ ایرانی شب‌نشینی و دورهمی‌های خانوادگی از قدیم مرسوم بوده حتی مصادیقی پیدا کردم که در گذشته قبل از اسلام و قبل از تشییع هم بوده است در طول دوره صفویه ها و آل بویه و غیره هم بوده؛  این آیین شب نشینی‌ها را هم گره‌زده‌ایم به امام حسین علیه السلام و محفل و عزاداری خانگی راه می‌اندازیم.

عزاداری و محفل خانگی را ما ایرانی‌ها در دنیا بنیان گذاشته‌ایم، ثبت آن در میرات ناملموس ضرورت دارد

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، تصریح کرد: اصلا عزاداری خانگی، محفل خانگی را ما ایرانیها در دنیا بنیان گذاشته‌ایم که باید برویم در میرات ناملموس ثبت کنیم که حتی دور‌همی خانگی و سفره‌مان هم از جنس امام حسین علیه السلام است این‌ها باید ثبت شود در تاریخ که چقدر زندگی‌مان گره خورده با ساحت قدسی امام حسین علیه السلام.

عادت واره‌سازی در ایران خیلی پررنگ‌تر است/ما ایرانی‌ها عادت‌واره سازیم

وی سپس به مباحثی مانند ختم صلوات و ختم  قرآن هم اشاره کرد و گغت: اصلا عادت واره‌سازی در ایران خیلی پررنگ تر است با وجودی که متاسفانه امروزه نسل نو ما این عادت واره‌ها را بلد نیستند و نمی‌شناسند و رفته‌اند به سمت عادت واره‌های بیرونی و غربی ولی واقعیت این است که ما ایرانیها عادت واره سازیم.  مثلا هفت سین یکی از آن است که بسیار پیچیده است بسیار بزرگ است یا سفره حضرت رقیه سلام الله علیها یک عادت واره بسیار با عظمتی است. یا شب نشینی‌ها و مهمانی‌ها و محفل‌های خانگی را آوردیم در متن زندگی و به آن پرداخته‌ایم و بها دادیم و سعی کردیم در هر موضوعی به یک بهانه‌ای یک ربطی بدهیم به بحث‌های دینی و مذهبی و بوِیژه واقعه عاشورا حتی محفل قرآن هم که می‌گیریم روضه خوانده شود حداقل السلام علیک یا ابا عبدالله الحسین علیه السلام این ارتباط عمیق و اصیل عزاداری است.

 نشانه‌شناسی عاشورا، حدود 70 منظومه نشانه‌ای داریم/ اگر توفیق پیداکنم در قالب یک کتاب نشانه‌های عاشورایی را منتشر کنم

حجت الاسلام قطبی، بیان این که دو سه تا را فهرست‌وار اشاره می‌کنم بقیه را مطالعه کنید، گفت: در متن زندگی نشان‌هایی از عاشورا فراوان داریم نامگذاری‌های شهر و خیابان و  کوچه‌ا مرتبط با عاشوراست، نامگذاری‌های نام انسان ها بزرگترین و پربسامدترین نام‌ها حسین، محمد،  فاطمه و ... مرتبط با عاشوراه و اهل بیت علیه السلام است حتی در اتفاقهای بزرگی مثل جنگ از نام رویدادها که شکل می‌گرفت حمله‌ها رمزش یازهرا بود نامش حضرات معصومین بود موقعیت‌هایی که فتح می‌کردیم را نامگذاری کردیم بنام حضرت معصومین علیه السلام و عمده آن هم عاشورایی است، اینها را بشمارید نشان‌هایی از عاشورا در زندگی که از نشانه‌شناسی عاشورا را مطالعه کردم یک فهرستی را به دست آوردم چیزی حدود 70 منظومه نشانه‌ای داریم در هر کدام اضلاعی دارد که یک زمانی اگر توفیق پیدام کنم در قالب یک کتاب بتوانم نشانه‌های عاشورایی را منتشر کنم. 

عاشورا و این واقعه بزرگ تاریخی در همه اضلاع زندگی ما اثر گذاشته و وارد شده و اتفاقات بزرگی را رقم زده است

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، تاکید کرد: می‌خواستم توجه بدهم هیچ چیز تازه ای نگفتم ولی این که توجه کنیم که عاشورا و این واقعه بزرگ تاریخی در همه اضلاع زندگی ما اثر گذاشته و وارد شده و اتفاقات بزرگی را رقم زده است.

صیانت از هسته مرکزی عاشورا و پاکسازی از پیرایه‌هایی که آشفتگی و نابسامانی می‌آورد لازم است

وی گفت: البته صیانت از این هسته مرکزی عاشورا و پاکسازی از پیرایه‌هایی که آشفتگی و نابسامانی می‌آورد واقعا لازم است تصور می‌کنم که به همان میزان که توسعه این فرهنگ را در جامعه غنیمت می‌شماریم ارزشمند می‌داریم و ارج می نهیم و تاکید براین داریم به همان میزان هم ما باید پیرایه‌ها وآشفتگی‌ها و نابسامانی هایی که ممکن است در قالب‌های مختلفی وارد این فضا بشود را باید پاک کنیم و دور کنیم.

حجت الاسلام قطبی، در ادامه به مبحث خرافات و باورهای  غلط اشاره کرد و افزود: خرافات بیشتر در متن خود مناسک آمده است. تاثیر عاشورا  و مناسک عاشورایی در وقف، صدقه، خیریه، مسجد‌سازی  و ارزش‌هایی که اشاره کردم  و نذورات در اینها خرافه نیست چون یک  بعد فقهی فنی دارد و رعایت می‌کنند مردم یا خود زیارت توسعه‌ای که در گردشگری و  هنر و رسانه ایجاد کرده در اینها خیلی نابسامانی نیست.

وی ادامه داد: یکی دو جا ما لبه خرافه‌ای داریم یکی خود قالب‌های عزاداری که مثلا قالب‌هایی مثل قمه‌زنی می‌آید و تبدیل می‌شود به مدلی که نمی‌تواند در طول تاریخ مدل مداومی باشد اگر چه ممکن است در یک زمانی هم مدل باشد چون بعضی قالب‌ها را ما معتقدیم که نقطه‌ای و فصلی است و می‌تواند در یک زمانی هم مفید باشد ولی یک زمانی این به لحاظ تغییر شرایط فرهنگی و  تغییر اوضاع لازم نیست ادامه پیدا کند گاهی تاثیر معکوس دارد باید برداشته شود.

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق، افزود: یکی هم آنجایی که عزاداری می‌آید وارد عادت واره‌های ما می‌شود یک مقداری لبه تعامل با خرافات را دارد. ولی این دامنه وسیعی که نام بردم و فهرست واره اشاره کردم خیلی از اینها ساحت پاکی دارد و آشفتگی ندارد و به نظرم جا دارد که به این بحث‌ها بپردازیم که هر کدام از اینها جای ساعت‌ها بحث دارد.

فرهنگ زنده شهادت‌طلبی فقط و فقط مرهون عاشورا است

وی ادامه داد: نقش‌بندی و تاثیر واقعه و مناسک عاشورایی در ارزش‌ها مثلا ارزش‌های ایثار و شهادت و از خودگذشتگی و دفاع تا پای جان و اینها مفاهیم بسیار بلندی است که آدم را ارتقا می‌دهد. فرهنگ شهادت طلبی در جامعه ما یک فرهنگ زنده‌ای است این فرهنگ زنده فقط و فقط مرهون عاشورا است اگر عاشورا نبود یقینا این فرهنگ استشهاد و شهادت طلبی با این وسعت در جامعه ما نبود چون ما با اهل تسنن در اسلام و قرآن و  خیلی از مقوله‌ها مشترک هستیم و در منظومه کلان اسلام مشابه هستیم ولی در بین آنها به این شکل شهادت طلبی نیست که مرهون واقعه عاشورا هستیم. 

باید تلاش کنیم فرهنگ دهش منشی، اعطای مهربانانه و ظلم ستیزی را در جامعه توسعه دهیم

مدیرعامل مرکز نوآوری و خلاقیت اشراق،در پایان خاطرنشان کرد: البته آشفتگی‌ها و نابسامانی‌هایی داریم باید تلاش کنیم آرام آرام کم شود و بتوانیم فرهنگ دهش منشی، اعطای مهربانانه و ظلم ستیزی ا در جامعه توسعه دهیم باضافه آن آورده های دیگری که برشمردم و اشاره کردم. بُعد اندیشه‌ای و باور و تاثیر باورسازی واقعه عاشورا در حوزه فرهنگ هم  موضوعی بسیار مهم است که اگر توفیقی بود به آن خواهیم پرداخت.

 انتهای پیام/